Over de ruïne van Nuwendoorn
Het moet een prachtig gezicht zijn geweest: de imposante woontoren die hoog boven de metersdikke muren van de hoofdburcht uitstak, gelegen in het weidse landschap. Huys te Nuwendoorn, gebouwd in 1282, lag strategisch aan zee en fungeerde als een belangrijk handelsknooppunt. Om het gebied te beschermen, werd de Westfriese Omringdijk aangelegd, maar het onderhoud ervan liet te wensen over. Graaf Floris V vond het noodzakelijk om dijkgraven aan te stellen, en zo ontstond het waterschap.
Na 1367 wordt het kasteel nergens meer in de archieven genoemd; waarschijnlijk is het slachtoffer geworden van een overstroming en verdwenen.
Situatie nu
Schets van het kasteel in de 13de-eeuw
Door wie gebouwd?
Voor de bouw van Huys te Nuwendoorn gaan we terug naar de dertiende eeuw. Het verhaal begint met Willem II, vader van Floris V en graaf van Holland en Zeeland (1227-1256). Willem II voerde een leven lang strijd tegen de West-Friezen, met als doel hen onder zijn gezag te brengen. Helaas moest hij deze ambitie met zijn leven bekopen. In 1256, tijdens een laatste veldtocht tegen de West-Friezen, zakte hij door het ijs en werd hij vermoord door zijn vijanden. Pas na zijn dood realiseerden de West-Friezen wie ze hadden gedood, en zijn lichaam werd uiteindelijk begraven achter de haard in een woning in Hoogwoud.
Toen Willem II stierf, was zijn zoon Floris V nog maar twee jaar oud. Hoewel Floris zijn vader opvolgde als graaf van Holland en Zeeland, werd het bestuur aanvankelijk waargenomen door zijn oom. In 1266, toen Floris meerderjarig werd, nam hij het roer over. Vastberaden om zijn vader te wreken en de West-Friezen definitief te onderwerpen, begon hij aan zijn eigen militaire campagnes. In 1282 leidde hij zijn leger naar de kust bij Wijdenes en Schellinghout, waar hevige gevechten uitbraken. Volgens overleveringen sneuvelden daarbij maar liefst 1200 West-Friezen. Deze overwinning markeerde een keerpunt in de strijd tegen de West-Friezen en vestigde Floris V’s gezag.
Deze tumultueuze periode van strijd en verovering vormt de achtergrond van de bouw van dit historische bouwwerk.
Wanneer en waarom gebouwd?
De bouw van Nuwendoorn begon waarschijnlijk kort na 1282, direct nadat Floris V de West-Friezen had verslagen. Zijn vader, graaf Willem II, was tijdens diens regeerperiode reeds begonnen met de bouw van een keten van dwangburchten in Kennemerland. Dwangburchten waren versterkte bouwwerken waarmee de bewoners van de regio onder bedwang werden gehouden. Deze werden op strategische punten langs de Westfriese Omringdijk gebouwd. Er verschenen dwangburchten in Medemblik (het huidige kasteel Radboud), Alkmaar (de Nieuwburg en de Middelburg), Wijdenes, en bij de Rekerdam.
Het kasteel was niet alleen een dwangburcht, maar bij uitstek een kasteel die de waterwegen bewaakte, concluderen onderzoekers. En met de komst van de eerste West-Friese dijkgraven in die tijd, staat het aan de basis van ons huidige waterschap. Over de rol van het kasteel vertelt erfgoedspecialist Marius Bruijn je meer in deze video van NH Nieuws.
Dit kasteel is uniek omdat het het enige is dat de graaf vanaf de tekentafel in één keer liet bouwen. Voor de constructie werden stevige bakstenen, zogenaamde kloostermoppen, gebruikt om bestand te zijn tegen eventuele branden. Ondanks deze voorzorgsmaatregelen werd Nuwendoorn verwoest door de West-Friezen na de moord op Floris V, nog voordat de bouw volledig was afgerond. Na 1296 werd Nuwendoorn herbouwd en tussen 1321 en 1366 werd het bestuurd door kasteleins, die als plaatsvervangers van de kasteelheer fungeerden. Vanaf circa 1366 verdwijnt Nuwendoorn uit de grafelijke rekeningen, en het kasteel is vermoedelijk in 1370 door de zee overspoeld, waarna het in verval raakte.
Hoe zag Nuwendoorn eruit?
Melis Stoke, de klerk van Floris V, noemt Nuwendoorn in zijn rijmkroniek, uit het begin van de 14de eeuw, de beste burcht van het land. Maar hoe zag het kasteel eruit? Het kasteel bestond uit zes onderdelen. In deze reconstructietekening zie je wat zich mogelijk waar bevond.
- Camer: het privévertrek van de kasteelheer of -vrouw.
- Sael & Kuecken: een ceremoniële zaal voor bestuur en rechtspraak. Dit diende ook als eetzaal. De keukens bevonden zich in dezelfde vleugel als de eetzaal.
- De voorburcht: Een voorburcht was het terrein bij een kasteeltoren, waar het dagelijks leven van dat kasteel zich afspeelde.
- Bauhuys: de boerderij met woning en stallen.
- Berch: de hooiberg, voor het voer van de paarden.
- Haven: een plek om aan te meren bij het kasteel.
